PROEVE VAN EEN PASTORAAL PLAN

Aan het einde van zijn episcopaat publiceerde bisschop Staverman een ‘Proeve van een pastoraal plan voor het bisdom Djajapura’. Hij dateerde het 17 december 1969, twee weken nadat hij zijn ontslag had ingediend.

Aanleiding was een vraag van de provincieraad van de minderbroeders in Nederland: "Is er een diocesaan plan voor pastoraal-ontwikkeling?" Deze vraag werd gesteld aan alle missies van de Nederlandse minderbroeders in het kader van een vijftien-jaren-plan, dat erop gericht was om de missies zoveel mogelijk onafhankelijk te maken, pastoraal en financieel.

Staverman riep voor de beantwoording van deze vraag de hulp in van A. van Nunen, H. Peters, Th. Janssen en L. Dehing. Hij schreef: "De bijdragen van deze vier medebroeders hebben het mij mogelijk gemaakt als antwoord op de betreffende vraag van de Provincieraad een eerste proeve, een ruwe schets van een diocesaan plan te ontwerpen. Al staat er dan mijn naam onder, een officieel stuk is dit niet."

In de vergadering van de Diocesane Raad van 1 tot 8 november 1969 stond dit onderwerp op de agenda als ‘De planning voor onze missionaire aanpak in het bisdom’. In het verslag werd vermeld: "Mgr. Staverman heeft al op zich genomen om voor de Provincieraad een stuk samen te stellen over de planning." In de Diocesane Raad kwam met name de theologische grondslag van zo’n plan aan de orde. Theo Janssen hield hierover een inleiding. Staverman betwijfelde of deze Raad voor de bestudering en vaststelling van zo’n theologische grondslag wel het juiste college was. Hij stelde voor dit naar een commissie te verwijzen. Het verslag vermeldde: "Er wordt een commissie benoemd, die zal nagaan wat als theologische basis voor de planning kan dienen. De volgende personen worden genoemd: Th. Janssen (convocator), A. van Meegeren, Fr. Verheyen, A. van Nunen. Zij worden verzocht zich te laten adviseren door missionarissen uit het binnenland. Th. Janssen meent dat de theologische basis een belangrijke rol zal blijken te spelen. Hij noemt een aantal concrete en praktische punten voor de planning."

Korte tijd daarna maakte Staverman zijn ‘Proeve van een pastoraal plan voor het bisdom Djajapura’ bekend. Dit bleek, zowel wat de theologische basis als wat de praktische planning betreft afhankelijk te zijn van hetgeen Theo Janssen in de vergadering van de Diocesane Raad naar voren had gebracht. Daarom leek het verantwoord als kern van het stuk van Staverman de in het verslag van de vergadering van de Diocesane Raad opgenomen samenvatting van de inleiding van Theo Janssen te geven. De volledige tekst van het stuk van Staverman is als bijlage toegevoegd.

SAMENVATTING

"Er bestaat in dit bisdom", zo begon Staverman zijn stuk, "geen eenvormig, in bijzonderheden uitgewerkt plan voor de vijf ressorten in dit bisdom. Daarvoor zijn ze te verschillend in oorsprong en karakter. Wel bestaat er, door herbezinning, een duidelijke grondslag van zo’n plan waarop gebouwd kan worden naargelang de situatie en het stadium van groei waarin zich de lokale kerken bevinden."

Hierna volgde de theologische grondslag van een pastoraal plan. Hier volgt letterlijk de samenvatting van deze theologische grondslag volgens Theo Janssen: "Het Tweede Vaticaans Concilie noemt de Kerk het Sacrament, dat is het werkdadig teken van onze vereniging met God en van de eenheid van de mensen onderling.¹ Deze eenheid is in de Kerk-onderweg reeds aanwezig, zij het onvolmaakt. De Kerk dient ook te werken aan de eenheid in de wereld. Zij moet ‘sjaloom’ brengen onder de mensen.

De taak van de Kerk omvat: op de eerste plaats het kerygma, inclusief de liturgie. Vervolgens de diakonia, die zich in Irian Barat uit in ontwikkelingssamenwerking, de activering tot zelf-doen. Ten derde de koinonia, het samenbrengen van de mensen om te komen tot een leefbare en welvarende samenleving. Deze drie vormen de ene taak van de Kerk.

Daarnaast hebben wij ons af te vragen hoe de zienswijze is bij de anders gerichte godsdienstigheid in Irian Barat met name het animisme. Ook andere volken zijn op weg naar Christus. De missionering mag geen overgang eisen van mensen die nog niet met de kern van het christelijk geloof in contact zijn gekomen.

Wij beperken ons niet tot het woord-evangelie, doch beoefenen ook de diakonia. Door contact met missie, zending en bestuur wordt de mens in Irian Barat ‘opengebroken’. Hij gaat bouwen aan een nieuwe historie. Deze opgang zal gepaard gaan met crisissen. Het gaat er niet om dat we van alles en nog wat doen, maar dat we hen aan het werk zetten om zelf de nieuwe toekomst op te bouwen. Verder zullen we hen door de crisissen heen moeten leiden." Tot zover de inleiding van Janssen. Ook de praktische planning in het stuk van Staverman was sterk gebaseerd op de inleiding van Theo Janssen. Deze noemde de volgende concrete en praktische punten voor de planning.

"Op plaatselijk niveau van ressort en dorp de voorbereiding op de ontmoeting in de studie van taal en cultuur; het activeren tot waarachtig christendom, waarbij strenge eisen moeten gelden voor de toediening van de Sacramenten en grote aandacht besteed moet worden aan de catechese van volwassenen. Christus’ Kerk moet opbloeien uit de eigen cultuur. De katechese dient te geschieden in fasen en in geleidelijke mentaliteitsomvorming. Het onderwijs moet aangepast zijn aan de behoeften. Team-work en goede verdeling. Overdracht van verantwoordelijkheid, ook financieel."

"Op diocesaan niveau: kadervorming, namelijk katechisten, diakens, priesters, religieuzen, onderwijzers, midden- en hogere kaders, technisch en administratief. Maatschappelijke voorgangers (sociale akademie). Een benoemingenbeleid, waarbij personen langere tijd in een gebied blijven. Opleiding van aspirant-missionarissen. Coördinatie van pastoraal en ontwikkelingswerk in commissies. Aantrekken van specialisten in verband met kadervorming. Het theologisch uitgangspunt zal bepalend zijn voor de uitwerking."

Korte tijd daarna, in de Serafijnse Tifa van januari 1970, deed Theo Janssen, volgens de opdracht van de Diocesane Raad een oproep aan de missionarissen om te reageren op het stuk van Staverman, met name het eerste deel hiervan over de theologische grondslag. Reacties werden verwacht vóór 1 april 1970 (zie bijlage3).

Op grond van de reacties en het werk van de commissie schreef Theo Janssen op 28 maart 1971 een ‘Working paper voor een pastoraal plan’. In februari 1972 schreef hij een artikel ‘Bouwstenen of stenen des aanstoots’. De tekst daarvan heb ik niet gezien. Einde 1972 vertrok hij voorgoed naar Nederland. Zijn vertrek was een ernstig verlies voor het bisdom Djajapura, zowel voor de Theologische School, waar hij theologie doceerde, als voor de gehele pastorale planning. Hij was, in eerste instantie, door velen genoemd als opvolger van Staverman.

Bisschop Staverman heeft met zijn proeve van een pastoraal plan de discussie die in die jaren in Irian aan de gang was, samengevat en beoordeeld en daardoor geholpen om de meningsvorming in goede banen te leiden. Hij heeft ook de kans aangegrepen om de mogelijkheden, die in het vijftien-jaren-plan speciaal aan zijn bisdom werden geboden te benutten. Dat gold de financiële steun en vooral de komst naar Irian van een aantal mensen, die konden helpen het pastorale plan te verwerkelijken.

¹ Constitutie over de Kerk, nr. 1.

Reacties op dit artikel via het forum