BENOEMING EN WIJDING (vervolg)

Onder de missionarissen van het vicariaat Hollandia, Van de Pavert, Andreoli, Bruinsma en Kammerer leefde het idee van helikopters voor de missie. Kammerer was samen met de ex-voorzitter van de MIVA pastoor Schiphorst, bezig met een aktie voor een helikopter, onder het motto 'een kopter voor Kammerer'. Van den Engel was door deze aktie sterk verontrust.

Op 26 januari 1956 schreef Cremers aan de MIVA, met afschriften aan Van den Engel, provinciaal Hogenboom en Kammerer: "Ik stel mij dus voor dat het er werkelijk van zal komen, dat aan ons vicariaat een vliegtuig zal worden aangeboden." Maar hij liet nog open of het een vleugelvliegtuig of een helikopter zou zijn. Dat moesten deskundigen zeggen. Hij drong aan op een reële, nuchtere en zakelijke aanpak.

In die tijd werd Rudolf Staverman door mgr. Cremers ingeschakeld. De reden zal geweest zijn, dat hij ervan overtuigd raakte dat Staverman binnen korte tijd tot vicaris en bisschop benoemd zou worden. Cremers stelde vertrouwen in Staverman. Cremers vroeg Staverman over dit onderwerp een nota te schrijven. In zijn dagboek schreef Staverman bij de datum 12 maart, dat hij opdracht had van Cremers om naar Biak te gaan "om daar de heer Van den Engel te ontmoeten, die namens de MIVA kwam praten over de vraag of de Missie een helikopter danwel een vast-vleugel vliegtuig moet hebben." Voor Van den Engel was het een teleurstelling, dat niet Cremers, maar zijn vertegenwoordiger Staverman kwam. Want hij had zich voorgenomen "van deze bespreking een definitieve beslissing mee te kunnen brengen naar Nederland."

Staverman sprak uitvoerig met Van den Engel, daarna ook met Te Roller en Rijkhof. Hun adviezen waren zo eensluidend en duidelijk, dat hij op 13 maart aan Hogenboom en Kammerer schreef: "Was mgr. vandaag hier geweest en niet ik, dan was de beslissing gevallen: een gewoon vleugel-vliegtuig." Om de beslissing door Cremers zo goed mogelijk voor te bereiden reisde Staverman onmiddellijk door naar Sorong, om daar de mening te vragen van F. Hasselman, manager van de 'Bahama Helicopter Company', die daar een helikopterdienst verzorgde voor de Nederlandse Nieuw-Guinea Petroleum Maatschappij. Zijn mening was: "Afgezien van de enorm hoge kosten achtte Hasselman het, gezien de grote risico’s beslist niet verantwoord een helikopter te gaan gebruiken." Staverman zond dit advies aan mgr. Van Hussen van de MIVA, aan Van den Engel, Hogenboom en Kammerer.

Nadat Staverman, terug in Hollandia, verslag had uitgebracht aan mgr. Cremers nam deze de beslissing. Staverman schreef op 21 maart 1956 aan Van den Engel: "Dus vraag ik bij deze aan U en via U aan de MIVA om de actie te willen richten op een vliegtuig; Cessna of Pioneer kan nog in het midden gelaten worden." Hij voegde hieraan toe: "Mgr. Cremers zal pastoor Schiphorst van deze beslissing in kennis stellen."

Cremers nam de beslissing. Hij was toen nog in functie. Hij deed dit in nauwe samenwerking met Staverman. Toen Cremers vertrokken was, schreef Jan van de Pavert aan Van de Engel: "Daarmee is van ons heengegaan de man die samen met U begonnen is plannen te ontwikkelen om het vicariaat Hollandia 'airborn' te maken. Het is alleszins passend dat wij zowel Monseigneur Cremers als U daarvoor onze dank en hulde brengen." Cremers nam het besluit, Staverman voerde het na Cremers’ vertrek uit. In mei 1956 werd Van de Pavert benoemd tot procurator en op 19 juli 1957 tot secretaris van de bisschop. Hij ging met Staverman naar Wewak in Australisch Nieuw-Guinea om met mgr. Arkfeld, de 'vliegende bisschop' te bespreken hoe de vliegerij het best kon worden opgezet. Daarna wees Staverman Van de Pavert aan om de voorbereidingen te treffen die nodig waren, voor zover dit met het gouvernement geregeld moest worden. Dit betrof besprekingen met het hoofd burgerluchtvaart dr. Schregadus en met de vertegenwoordiger van de KLM te Biak, Holzheimer, voorzover het de aanleg van vliegvelden betrof.

Staverman richtte de missie-luchtvaartdienst op, die de naam MILUVA kreeg. Op 13 maart 1963 werd de naam veranderd in AMA (Associated Mission Aviation). Op 1 oktober 1968 werd tussen de bisdommen een participatie-overeenkomst gesloten, waardoor de AMA een gemeenschappelijke zaak werd met een eigen stichting. Dit was vooral het werk van Staverman. Tevoren was de AMA een zaak van het bisdom Jayapura, waarvan de andere bisdommen gebruik maakten.

Telecommunicatie

Om te kunnen vliegen is telecommunicatie onmisbaar. Zonder betrouwbare weerberichten van de plaats van bestemming is het niet verantwoord te landen. Voordat begonnen kon worden met de vliegerij moesten de apparaten aanwezig zijn en moesten ook mensen ter plaatse geïnstrueerd worden om deze te bedienen en de piloten te informeren over bewolking, windrichting enz. Gem Keizer en invaller Van der Stap hebben jarenlang zorg gedragen voor het installeren en onderhouden van de apparatuur. Later kwam Frans Ketelaars er bij. Zij vormden inheemse assistenten die het werk konden overnemen.

De telecommunicatie werd, onder bepaalde voorwaarden, ook gebruikt voor communicatie tussen bisdom en staties en tussen staties onderling. Tevoren geschiedde de communicatie onder andere door middel van lopers – couriers – die brieven ter bestemming brachten en het antwoord mee terug namen. Dat systeem werkte goed. Missionarissen van die tijd wisten ermee te leven. De missie werkte zo veel mogelijk zelfstandig, onafhankelijk van gouvernement en andere kerken. Alleen in noodgevallen werd op anderen een beroep gedaan.

Staverman heeft voor de vliegerij en de telecommunicatie de nodige besluiten genomen en personen aangewezen. Hij wist uitstekend te delegeren. Van de Pavert schreef: "Toen ik chief-mechanic was kon ik beschikken over miljoenen, volgens mijn eigen verantwoordelijkheid, waaraan nooit geknabbeld werd." Dat gold ook voor andere terreinen. Jan Koot schreef: "Wat ik zo groots vond van Staverman: als hij je een stuk verantwoordelijkheid gegeven had, zou hij helemaal achter je blijven staan." Aan de financiering van vliegerij en telecommunicatie gaf Staverman zijn bijdrage zoveel hij maar kon. Dat begon bij zijn bisschopswijding, toen vrienden en bekenden een groot bedrag gaven voor telecommunicatie. Bij zijn zilveren priesterfeest in 1965 vroeg hij zijn vrienden en bekenden als cadeau een royale bijdrage voor vliegerij en telecommunicatie. Bij zijn bezoek aan paus Joannes XXIII vroeg hij om een vliegtuig.*

* 25 Jaar Missieluchtvaart in Irian Jaya. Geschiedenis van de MILUVA-AMA. Jubileumuitgave, 1984. Van den Engel heeft zorgvuldig de documenten over het ontstaan van de vliegerij bewaard en ter beschikking gesteld. Door hem weten we hoe het precies gegaan is.

Reacties op dit artikel via het forum