BENOEMING EN WIJDING

Op 7 mei 1956 werd Staverman benoemd tot apostolisch vicaris van Hollandia en titulair bisschop van Mosynopolis. Op 4 december 1967 volgde de benoeming tot bisschop van Sukarnapura, het vroegere Hollandia en het latere Djajapura. Hij was nu ‘gewoon’ bisschop, zoals bij voorbeeld de bisschoppen van Nederland met een gewoon bisdom.

Op 12 september 1956 werd hij in Leeuwarden door bisschop Nierman tot bisschop gewijd. Jan van de Pavert, zijn eerste secretaris herinnert zich dat daarover gesproken werd. Hij koos voor Friesland, om op waardige wijze afscheid te kunnen nemen. Na zijn promotie was hij zeer snel vertrokken, omdat de provinciaal hem in Nieuw-Guinea wilde ontmoeten. Van de Pavert voegt hieraan toe: “Wij konden dit begrijpen en waarderen.” Anderen hadden liever de wijding in Hollandia gezien, bij zijn missionarissen en zijn volk.

Hij kreeg van zijn vele vrienden en bekenden een groot bedrag ten geschenke, dat hij bestemde voor vijf telecommunicatie-toestellen, op dat moment naast vliegtuigen de meest urgente nood.

Veranderde verhouding tussen de kerken

Herman Münninghoff, zijn naaste medewerker in Irian, schreef: “Het is de grote verdienste van bisschop Staverman geweest dat hij binnen enkele jaren een sfeer van naijver en rivaliteit wist om te vormen tot een hartelijke verstandhouding tussen de Kerken.” Dit leidde onder andere tot gesprekken over wederzijdse dooperkenning. Missie en zending raakten ook met elkaar in gesprek over praktische kwesties. Er werden gezamenlijke brieven verstuurd. Een brief in 1968-1969 rond de kwesties van het regeringsbeleid werd helaas op het laatste moment niet opportuun gevonden. In een vergadering van de bisschoppen van 28 en 29 september 1967 vermeldde het verslag: “Mgr. Staverman leidde de bespreking in met te verklaren dat hij zich in geweten afvraagt of de Kerk(en) nog langer mogen zwijgen over het onrecht dat op vele plaatsen heerst. Schieten wij niet in onze profetische taak tekort als wij niet in foro publico onze stem laten horen (...). Het profetisch karakter van de Kerk is in het geding. Irian Barat is een christelijk gebiedsdeel. Is het Christendom dan zó ontoereikend dat alle onrecht ongestoord kan doorgaan? ” Het was voor hem een teleurstelling dat in deze zo belangrijke zaak de kerken niet bij machte waren een duidelijk woord te spreken. Zo bleef de samenwerking tussen de kerken beperkt tot meer onschuldige zaken als gezamenlijke kerstvieringen en gebedsweken. Op 24 januari 1970, zes weken nadat hij in Rome zijn ontslag had ingediend, ondertekende hij namens de bisschoppen van Irian de wederzijdse dooperkenning. Van Nunen schreef dat niet lang na het vertrek van Staverman de wil tot oecumenische samenwerking niet zo duidelijk meer aan het licht trad. De verhoudingen tussen de kerken zijn echter goed gebleven.

Nieuwe scholen

Lubert van de Berg schreef: “In de jaren 1958-1959 heb ik intens en frequent contact gehad met Staverman naar aanleiding van nieuwe scholen, welke toen begonnen. In 1957 was de omzetting van de katholieke HBS, die in 1951 gestart was, in een bijzondere HBS, reeds onder Cremers opgezet, in een samenwerking tussen Missie en Zending gelukkig voltooid. Een jaar later ging het om twee scholen van de Missie voor de Papoea-bevolking: een middelbare school in Hollandia-Binnen en een lagere school te Sentani-vliegveld, behorend tot Ifar-Sentani. Tegen beide scholen ontstond een heftige reactie vooral van Nederlandse zendingskringen. Papoea-voorgangers lieten zich niet veel horen in deze tweestrijd. Zij waren in hun binnenste helemaal niet tegen uitbreiding van onderwijs voor hun mensen, als Gouvernement of Zending het niet entameerden.

De commotie rondom de nieuwe katholieke Primaire School was zo groot, dat gouverneur Platteel de katholieke directeur van culturele zaken met verlof naar Nederland stuurde. Maar diens besluit om de school in Hollandia te vestigen, met subsidie, is nooit door de Minister in Nederland ingetrokken. Ook de school in Sentani bleef bestaan, zij het dan dat deze na een jaar, onder bepaalde voorwaarden door de Missie aan zendingsinstanties werd overgedragen. Nog vóór die overdracht plaats vond, was een delegatie van Papoea-ouders eigener beweging naar Staverman gegaan, om bij hem aan te dringen op voortzetting van de school door de Missie. Zij waren – zo vertelden zij – jarenlang door het Protestantse Scholenbeheer aan het lijntje gehouden. De Missie had getoond hen wel te helpen en hen wel gehoor te geven. Zij vroegen de bisschop dringend hen te blijven steunen. Dat nu heeft Staverman iets gedaan. Hij heeft meerdere malen verteld wat ze vrijmoedig gezegd hadden en de manier waarop ze afscheid genomen hadden. Dat hij in zijn eigen huis zo nauw te maken kreeg met de uitgesproken mening van de Papoea’s, die velen ofwel niet zagen staan ofwel aan het lijntje hielden, heeft diepe indruk op hem gemaakt. Toen moet hij zich echt bisschop van dit volk gevoeld hebben. Zo niet voor de eerste keer, dan toch wel zeer intens.”

Hij had trouwens zijn nek al uitgestoken, toen hij in 1958 verlof had gegeven de school te starten en door er – op eigen kosten – een geschikte guru voor vrij te maken. Dat was gebeurd uit sociale bewogenheid en helemaal niet om het politieke spel of uit kwaliteitseisen. Hij had dat gedaan ondanks het ‘succes’ dat hij vrij algemeen geoogst had door de HBS-kwestie in rustig vaarwater te brengen. Hij heeft laten zien waar hij, na veel overwegingen stond in principiële kwesties.

Vooraanstaande leden van het Nederlandse Gouvernement, dus tot oktober 1962, hadden hoogachting voor hem en met verschillenden van hen stond hij op vriendschappelijke voet. Voor kameraadschappelijke omgang paste hij wel op. Ofschoon zeer energiek, kwam hij nooit als agressief over. Omdat hij een waardig, maar niet stijf vertegenwoordiger van zijn ambt was, werd hij algemeen gerespecteerd in ambtelijke kring.

Reacties op dit artikel via het forum