Maar de papoea's zijn vaak op reis, om in de wereld steun te zoeken voor hun zaak. Wat ze in al die hoofdsteden uitspoken en afsmoezen weet de staatssecretaris ook niet, ze gaan op hun dooie akkertje dus in zoverre is het wel weer echt.
Een paar maal 's jaars komen de leden uit heel Nieuw-Guinea naar Hollandia voor de plenaire vergadering. Daar wordt het budget vastgesteld, en inspraak geëist in plannen aangaande de toekomst van het gebied. De staatssecretaris merkt dat sommigen in Nederland daarover bedenkingen hebben. Zou bemoeienis der papoea's de speelruimte van Den Haag niet beknotten? Jawel, dat is precies de bedoeling. Je kunt een volk geen zelfbeschikking toezeggen en toch alle macht in eigen hand houden. Het komt tot de geestdriftige aanvaarding van een vlag en een volkslied voor Nieuw-Guinea. Alleen Bonay maant tot voorzichtigheid. Zulke symbolen hebben alleen zin als je de kracht bezit ze te verdedigen. En daarvoor is het Papoea Vrijwilligers Korps, als de kiem van een nationaal leger enthousiast door de bevolking begroet wanneer het onder leiding van een Hollandse marinier, de bepluimde cowboyhoeden op, door de straten marcheert, te enen male onvoldoende - het is tweehonderd man sterk.

Bonay (1.) als gouverneur: afgedankt

Het nationalisme is aanstekelijk, en Soekarno gaat van de weeromstuit haast maken met zijn veroveringsplannen. De pater realiseert zich dat de staatssecretaris politiek dynamiet heeft gelegd met zijn verzoek de datum voor zelfbeschikking te bepalen. De leiding van de Partai Nasional vindt dat zo'n besluit alleen door een werkelijk democratisch gekozen volksvertegenwoordiging genomen kan worden, 't Zou bovendien vragen om moeilijkheden zijn. Men draagt Bonay op zich aan de stemming te onttrekken als een dergelijke uitspraak wordt uitgelokt.
Half februari '62 staat de streefdatum op de agenda. Bonay zegt dat er eerst vriendschap moet komen tussen Nederland en Indonesië. Pas als die twee de rechten van het papoea-volk erkennen kan van zelfbeschikking sprake zijn. Dan gaat hij de zaal uit.

□

'Stuur ons geen Bot, maar stuur ons wapens," staat op de spandoeken. Een grote menigte is op de been als de Sekretaris Negara met zijn tolk, de vorstenzoon Jos Frans Marey, in het kuststadje arriveert. Door de Slag bij de Vlakke Hoek is de Indonesische aanvalsdrift voelbaar geworden.
Elke plaats van enige betekenis doet de staatssecretaris aan, vermoeiend, maar hij is nu eenmaal een springerd. De stemming onder zijn publiek maakt het hem moeilijk duidelijk te maken dat de regering voor Nieuw-Guinea niet tot het uiterste kan gaan.
Men scandeert dat Nederland moet blijven, en zwaait met onze driekleur. 'Houd Hollandse jongens in Holland. Zend geweren.' Wat hulpeloos wendt de staatssecretaris zich tot de tolk. Wat moet hij doen? Gewoon wat ze vragen,
 

vindt deze, ze willen niet dat Nederlandse jongens voor hun onafhankelijkheid sneuvelen, ze willen zelf vechten.Verbijsterd en verwijtend vragen de papoea's zich af, zegt de staatssecretaris als hij op Schiphol terugkeert van deze voorlaatste reis naar zijn ressort, of Nederland hen alleen zal laten - als een kind dat in de gloeiende as rolt.

□

De Amerikanen leggen hun kaarten op tafel. Het plan-Bunker regelt de overdracht van Nieuw-Guinea aan Indonesië. Nederland heeft gegokt en verloren, met de papoea's als inzet. Nationalistische jongeren in Hollandia zien nog maar één uitweg: meteen de onafhankelijkheid uitroepen.
Ze gaan naar Jouwe en Kaisiepo. Die moeten de onafhankelijke papoea-staat proclameren. Maar de oude leiders deinzen terug. Hoe zal de internationale reactie zijn? En kan het land zich militair te weer stellen? Van het Papoea Vrijwilligers Korps zijn betuigingen van solidariteit ontvangen, maar een papoea-marine ontbreekt schromelijk.
In de Nieuw-Guinea-Raad staat Bonay alleen in zijn aanvaarding van het plan-Bunker. Er worden moties ingediend, dat de volksstemming over de toekomst van het gebied moet plaatsvinden als de Verenigde Naties er nog het bewind voeren. Maar de gemachtigde van Den Haag ontraadt ze krachtig als te zeer in strijd met de Amerikaanse bedoelingen, en ze verdwijnen van tafel. Wel vindt Jouwe, dat papoea's opgenomen moeten worden in de Nederlandse delegatie die in Amerika over het plan gaat onderhandelen. Aldus wordt besloten. Jouwe, Kaisiepo en Womsiwor reizen af. In het gezelschap van de Indonesische onderhandelaars treffen zij landgenoten, de voormalige infiltrantenvoorman majoor Dimara en de student Frits Kirihio.
Geen van hen wordt ooit over het verloop van de onderhandelingen geraadpleegd.

□

Als het akkoord ondertekend is, gaan Jouwe, Kaisiepo en Womsiwor in New York bij de Chinees eten, ze vragen Frits Kirihio mee. De persoonlijke verhoudingen zijn altijd goed gebleven. Als Nicolaas op Schiphol arriveerde kwam Frits hem afhalen, dan gingen ze een borreltje drinken. Het wordt een bizarre maaltijd, de stemming is gedrukt, iemand vraagt zich af hoe het toch zo snel zo ver heeft kunnen komen. Dan zegt Kirihio dat het 'm vooral in die vlag en dat volkslied zit, daar is Soekarno vreselijk van geschrokken.
Bij de controleur in Hollandia treedt al vroeg de nationalistische voorman binnen, apezat. De controleur heeft in de streekraad altijd prettig met de man samengewerkt, al drinkt hij ook zoveel dat hij op visite soms met stoel en al achterover lazert. Er is een bandjir gekomen, verklaart hij, die alle Hollanders wegspoelt. Maar of de controleur ervoor wil zorgen dat de streekraad blijft. In Manokwari komen Barend en Lodewijk heel beleefd afscheid nemen van het hoofd plaatselijk bestuur - bedroefd en een beetje bang voor wat hen als steunpilaren van het Nederlands gezag te wachten staat. En of hij gauw nog eens terug komt. Hij voelt zich belazerd.
Overal gaan papoea's met karretjes langs de huizen om de spullen van vertrekkende Hollanders voor een prikje op te kopen.
Eliezer Jan Bonay wordt gouverneur, anderhalf jaar, dan is hij afgedankt en slaat gade hoe de volksstemming tot een farce wordt en het Indonesisch gezag de papoea als tweederangs burger bejegent. Hij verliest alle vertrouwen in de Indonesiërs, hij is zichzelf in zijn geloof tegengekomen. Na een reeks celstraffen ontvlucht hij zijn land, en slijt zijn dagen in een vluchtelingenkamp bij Stockholm.
Aan de beloften die Nederland de papoea's deed denkt hij als aan de kus die Judas Jezus gaf. Het zijn de papoea's die op hun schouders het kruis naar Golgotha moeten dragen.

•
John Jansen van Galen
(medewerking: Arjen Hoekstra)