Algemene Informatie West-Irian

Nieuw Guinea is in 1949 buiten de nieuwe staat Indonesië gehouden, omdat het Nederlandse parlement anders nooit met de onafhankelijkheid zou hebben ingestemd. Voor deze halsstarrigheid bestond één belangrijke reden: wij wilden onszelf niet zo maar reduceren van koloniale wereldmacht tot landje aan de Rijn. Nederland is uiteindelijk nog in het bezit van Nieuw Guinea gebleven tot 15 augustus 1962. Men besefte terdege, dat Nieuw Guinea niet tot in lengte van dagen een kolonie kon blijven. Er werden allerlei constructies bedacht om greep op het eiland te houden.

De twee belangrijkste argumenten waren, dat Nederland de morele plicht had de Papoea's tot zelfbeschikking op te voeden en dat Nieuw Guinea samen met het oostelijk deel van het eiland als westers bolwerk tegen het communisme moest blijven dienen. Dit laatste leverde Nederland tot ver in de vijftiger jaren de steun op van Australië en de Verenigde Staten. Vooral ook omdat Indonesië onder Soekarno steeds duidelijker communistisch georiënteerd raakte.

Om de aandacht van binnenlandse problemen af te leiden, begon Soekarno aanspraak te maken op Nieuw Guinea. Dat leidde ertoe, dat hij in 1954, na twee mislukte onderhandelingspogingen met Nederland, de kwestie Nieuw Guinea voor de Verenigde Naties bracht. Daar kreeg hij niet de vereiste tweederde meerderheid achter zich. Djakarta verbrak toen alle culturele en politieke banden met Den Haag, begon (vanaf 1956) Nederlandse industrieën te nationaliseren en wees 40.000 Nederlanders uit.

Amerika raakte bij het conflict betrokken toen Nederland steun zocht voor haar standpunt. De republikein Eisenhower was in 1958 nog president. Zijn minister van buitenlandse zaken John Poster Dulles ontmoette in het voorjaar zijn Nederlandse ambsgenoot Joseph Luns. Volgens deze heeft Dulles hem verzekerd, dat Amerika Nederland zou steunen als het tot een oorlog mocht komen. Toen vervolgens de wereldopinie zich tegen ons keerde en Nederland bang werd voor een Indonesische invasie — Soekarno voerde al acties uit op Nieuw Guinea met kleine commandogroepjes — werden luchtdoelgeschut en extra troepen naar het eiland overgebracht.
Nederland stelde als compromis voor het beheer aan de VN over te dragen. Indonesië

verwierp dit voorstel direct. Eind vijftiger jaren werd een zogenoemde Nieuw Guinea-raad ingesteld, een. inspraakorgaan voor Papoea's. Zij hadden echter geen enkele zeggenschap. Alles werd over hun hoofden heen besloten. In de raad hadden onder andere de toen al in het oog springende figuren Jouwe en Kasiepo zitting. In 1961 vond in Washington een regeringswisseling plaats. De Republikeinen maakten plaats voor de Democraten; John F. Kennedy werd president.

Dat hij andere plannen had dan Eisenhower en Dulles, drong pas in Nederland door toen Kennedy's broer en minister van justitie, Robert, een reis naar Djakarta en Den Haag maakte. Hij bleek in het geheel niet onder de indruk van de Nederlandse argumenten en maakte duidelijk, dat wij Nieuw Guinea moesten afstaan. Luns bleef vertrouwen op de toezegging van Dulles. Waarom is nog steeds niet duidelijk. Pas nadat de Nederlandse ambassadeur in Washington, Van Roijen, de regering had uiteenzet, dat Luns op het verkeerde paard wedde, vielen in Den Haag de schellen van de ogen.

Men besefte, dat de ontwikkelingen niet te keren waren en begin 1962 stemde de Nederlandse regering in met het voorstel van de VS geheime onderhandelingen te starten. Toen die op niets uitliepen, lanceerde Amerika het zogeheten 'Plan Bunker'. Dit hield in: de overdracht van Nieuw Guinea aan de VN, gevolgd door inlijving bij Indonesië. Er stond één voorbehoud in het plan: Indonesië moest binnen afzienbare tijd een referendum houden onder de Papoea's, waarin zij zich zouden kunnen uitspreken over aansluiting bij Indonesië.

Toen bereikte Den Haag het bericht, dat een Indonesische invasievloot klaar lag om naar Nieuw Guinea op te stomen. Begin juli aanvaardden Nederland en Indonesië het 'Plan Bunker' als gespreksbasis. Na moeizame onderhandelingen werd het overdrachtsverdrag op 15 augustus 1962 ondertekend. De Indonesische invasievloot wendde de steven. Nog diezelfde nacht zou Indonesië tot de aanval zijn overgaan. Een oorlog was op het nippertje voorkomen. Op l oktober 1962 wapperde de VN-vlag naast de Nederlandse. Op l januari 1963 nam Indonesië de Nederlandse teugels over. Op l mei van hetzelfde jaar trok de VN zich terug.